Tahıl sevkiyatı: Ukrayna’dan yola çıkan gemi denetim sonrası İstanbul Boğazı’ndan geçti

Güncelleme 3 Ağustos 2022

Tahıl sevkiyatı anlaşması çerçevesinde Ukrayna’nın Odessa Limanı’ndan yola çıkarak dün akşam saatlerinde İstanbul Boğazı’nın Karadeniz girişine demirleyen mısır yüklü Razoni adlı gemi Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler’den oluşan kurul tarafınca denetlendi.

Ulusal Müdafa Bakanlığı, 27 bin ton mısır taşıyan gemi Lübnan’a gitmek suretiyle İstanbul Boğazı’ndan geçiş yapmış oldu.

Bundan sonrasında tahıl koridoru anlaşması kapsamında Ukrayna limanlarından her gün 3 geminin yola çıkabileceği açıklandı.

Sierra Leone bayraklı kuru yük gemisi Lübnan’ın Trablus Limanı’na gidecek.

Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgale başlaması sonrası Ukrayna limanlarında bulunan milyonlarca ton tahılın sevkiyatı engellenmişti.

Ukrayna’da bloke durumdaki tahılın çıkarılması için meydana getirilen görüşmeler sonucu, 22 Temmuz’da İstanbul’da tahıl sevkiyatı için anlaşmalar imzalanmıştı.

İmza törenine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres de katılmıştı.

Tahıl koridoru anlaşmasının imzalanmasından saatler sonrasında Rusya’nın Odessa’yı vurması, sürecin başlamasını geciktirmişti.

Rusya, saldırının sevkiyatı etkileyecek altyapıyı hedef almadığını açıklamıştı.

Varılan antak kalma kapsamında Birleşmiş Milletler, Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan yetkililerin vazife alacağı Ortaklaşa Koordinasyon Merkezi, 27 Temmuz’da İstanbul’da açılmıştı. 

İstanbul-Maslak’taki Ulusal Müdafa Üniversitesi yerleşkesinde konuşlandırılan Ortaklaşa Koordinasyon Merkezi’nde Türkiye, Rusya, Ukrayna ve BM’den 5’er yetkili vazife yapıyor. 20 kişilik grubun başlangıcında ise bir Türk amiral bulunuyor.

24 Şubat’tan bu yana harp halinde olan Rusya ve Ukrayna’nın yetkilileri, tahıl koridoruna ilişkin süreci aynı odada kurulan merkezden beraber gözlemliyor.

Ukrayna’dan tahıl sevkiyatı için kalkan gemilerin limandan ayrılış vakti, yükü, varış noktası ve varış zamanına ilişkin bilgiler Ortaklaşa Koordinasyon Merkezi’ne aktarılacak.

Merkez, gemilerin Karadeniz’de belirlenen koridordan güvenli şekilde geçmesinden güvenilir olmak için uzaktan ve havadan takip faaliyeti yürütecek. Gemilerin rotası, geçiş yaparken gemiye değişik kargonun yüklenip yüklenmediği de kayda geçirilecek. Bununla beraber, belirlenen koridora başka askeri unsurların yanaşıp yanaşmadığı da denetlenecek.Askeri unsurlar koridora yaklaşamayacak

Ortaklaşa Koordinasyon Merkezi, ihtimaller içinde provokasyonları önlemek için belirlenen besin koridoruna askeri gemi, tayyare ya da insansız hava araçlarının yaklaşmasını da önleyecek. Bu askeri unsurların ne kadarlık bir mesafede bulunabileceklerine de Merkez karar verecek. Hiçbir taraf merkezi onayı olmadan bu bölgeye askeri unsur sokamayacak.

Ortaklaşa Koordinasyon Merkezi’nin kurulmasına neden olan tahıl koridoru anlaşmasının geçerliliği 120 gün olarak belirlendi. Dolayısıyla Merkez’in de ilk aşamada 120 gün vazife yapması öngörülüyor. Sadece taraflardan herhangi bir müracaat gelmemesi durumunda, vazife süresi otomatikman 120 gün daha uzatılacak.

Ukrayna’nın gemi ve silolarında 25 milyon tondan fazla tahıl ürünü olması, Rusya’nın da yıl sonuna kadar 50 milyon ton ihraç etmeyi planlıyor olması, anlaşmanın 120 günden daha uzun sürmesini gerektiriyor. Cenk ortamında meydana gelen bu planın güvenlik esaslı işleyecek olması, denetim aşamalarının da yer alması gemi trafiğinin daha yavaş olması sonucunu getireceği değerlendiriliyor.

Ortaklaşa Koordinasyon Merkezi’yle, sürecin işletilmesi esnasında ortaya çıkabilecek sorunların süratli şekilde çözülebilmesi de hedefleniyor.

Türkiye ve BM yetkililerinin hem sürecin ortağı hem de garantörü olarak, sorunların giderilmesinde etkin bir rol oynayacakları kaydediliyor.

Ortaklaşa Koordinasyon Merkezi’nin görevlerinden biri de gemi trafiği esnasında şüpheli bir durum halinde ya da taraflardan birinin anlaşmaların ihlal edilmiş olduğu iddiası üstüne, internasyonal hukuk kurallarına uygun şekilde denetim gerçekleştirmek.

Bir geminin acil bir durum iletmesi durumunda da Merkez devreye girecek ve başta gemi mürettebatı olmak suretiyle gemi ve kargonun güvenliğini sağlamaya dönük adımlar atacak. 

Merkez ek olarak tarafların hiçbir şekilde ticari gemilere saldırmama sözünü tutup tutmadıklarını da teknolojik yollarla takip edecek.