Öğrencilerin barınma sorunu: ‘Elimde bavullarımla bir oraya, bir buraya sürükleniyorum’

Güncelleme 32 dakika ilkin

Fundanur Öztürk | Ankara

“KYK yurt ücretini ödeyemediğim için yurt hakkımı kaybettim. Ne duracak bir ev ne de yurt bulabildim. Elimde bavullarımla bir oraya, bir buraya sürükleniyorum. Cebimde son 45 liram kaldı.”

Edirne Trakya Üniversitesi’nde tarih okuyan Gamze, okulunun açılmasına fazlaca kısa bir süre kalmasına karşın hemen hemen duracak bir yer bulamadığını ve geçici olarak devamlı bir başka arkadaşının evinde konakladığını konu alıyor.

Türkiye’de pek fazlaca talebe, artan ev kiraları ve hususi yurt ücretlerinin yanı sıra, talebe sayısına bakılırsa yetersiz kalan devlet yurtları sebebiyle barınma problemi yaşıyor.

BBC Türkçe’ye konuşan ve kimisi KYK yurdunda kimisi paylaşımlı evlerde kalan üniversite öğrencilerinin hepsi, giderek derinleşen ekonomik krizin gölgesinde geçim mücadelesi verdiğini konu alıyor.

Geçtiğimiz yıl 600 liralık KYK yurt ücretini ödeyemediği için okulu bırakıp aile evine geri dönmek mecburiyetinde kalan Gamze, bu yıl okulu bitirme hayaliyle son bir kez şansını tecrübe etmek suretiyle Edirne’ye döndüğünde, gene hüsrana uğradığını konu alıyor.

Cebinde kalan son 45 lirasıyla her hafta bir başka arkadaşında kalan Gamze, “850 lira KYK bursu alıp, 600 lira yurda verince aç kalıyordum. Eve döndüm ve KYK hakkım düştü. Elimde bavullarla oradan oraya sürükleniyorum. İş bulamazsam, ev bulamazsam gene ailemin yanına döneceğim” diyor.

Gamze şu an Edirne’de talebe pansiyonlarında 3 kişilik en ucuz odanın fiyatının 3 bin 500 liradan başladığını, ev tutmak suretiyle buluştukları bir ev sahibinin ise 1+1 bodrum kattaki bir ev için giriş tutarı olarak 6 bin 750 lira istediğini söylüyor.

Tek maaşlı işçi bir ailenin kızı olan Gamze, okulu bırakmak zorunda kalmış olduğu süreçte psikiyatrik ilaç desteği alarak ayakta kalabildiğini konu alıyor:

“Üniversiteyi asla bu şekilde hayal etmemiştim. Bir geldim, dostlarımla bir tek ‘bugün ne yiyeceğiz, iyi mi geçineceğiz, bugün okula yürüyerek mi gitsek… Konuştuğumuz şeyler bir tek bu.”

2021-2022 bilimsel niteliği olan senesinde üniversitelerde örgün eğitimde ortalama 4 milyon üniversite talebesi eğitim görüyor. Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı 776 yurdun ise toplamda 760 bin öğrencilik kapasitesi bulunuyor.

Gerek yüksek ücretler gerekse yetersiz kapasite sebebiyle hususi yurtlar da bir seçenek olmaktan uzak gözüküyor.

MEB Örgün Eğitim İstatistikleri raporuna bakılırsa, 4 bin 692 hususi yurdun 463 binlik talebe kapasitesi bulunuyor fakat 2021/2022 eğitim senesinde bu kapasitenin yalnızca 177 binlik kısmının dolduğu görülüyor.

Ağustos ayında mevzuyla ilgili çeşitli açıklamalar meydana getiren Gençlik ve Spor Bakanı Mehmet Muharrem Kasapoğlu, yurt kapasitelerinin 128 bin artırıldığı ve toplam kapasitenin 800 bini geçtiğini duyurmuştu.

Öte taraftan YÖK’ün Nisan ayında yapmış olduğu açıklamaya bakılırsa Türkiye’de 8,3 milyon üniversite talebesi bulunuyordu

Arkasından 12 Eylül’de Bakan Kasapoğlu 105 yeni devlet yurdunun hizmete sunulacağını deklare etti ve “İlk fazda yüzde 80 yerleştirme oranına ulaştık. 415 bin başvurunun yüzde 80 yerleştirme yaptık. Bu oran tüm zamanların rekoru” dedi.

Fakat devlet yurtlarının kapasitesi tartışmaları bir kenara dursun, yurtların fiziki şartları da öğrenciler tarafınca toplumsal medya etiketleri üstünden sıkça eleştiri mevzusu oluyor.

BBC Türkçe’ye konuşan okul öncesi öğretmenliği ikinci derslik talebesi Zeynep, geçen yıl KYK yurdunda yaşamış olduğu problemler sebebiyle bu yıl kendisine ev aradığını fakat başarısız bulunduğunu söylüyor.

Yeni döneme gene KYK yurdunda başlamış olacak genç hanım, bu kez 4 kişilik değil 6 kişilik odada kalacağını zira yurttaki talebe kapasitesinin ek ranzalarla artırıldığını bezgin bir sesle konu alıyor:

“Yurtta yemekler bayat, ders çalışabileceğin bir alan yok. Şimdi de 4 kişilik odalarımız 6 kişilik oldu fakat biz bu odada 4 şahıs bile fazlaca zor yaşıyorduk, odalar fazlaca minik. Yemekhanedeki beklemelerin süresi iki katına çıkacak.”

Tek durağan(durgun) gelirinin 850 TL’lik KYK bursu bulunduğunu ve bunun da 500 lirasını yurda vereceğini söyleyen Zeynep, şu anda günde yalnızca 40 dakika molayla 10 saat emek vererek para biriktirdiğini söylüyor.

“Hayatınızda sizi heyecanlandıran bir şey var mı?” diye sorduğumda ise hızla, “Asla yok” yanıtını alıyorum:

“Son olarak ne vakit hayal kurdum, son olarak ne vakit bir şey istedim hakikaten asla hatırlamıyorum. Şu an tek düşündüğüm: Günü iyi mi atlatacağım, iyi mi geçineceğim?

“Birkaç gün ilkin kendime bir şey yapmaktan, zarar vermekten korktum. Anlık, kimi zaman geliyor… O yüzden korkuyorum, ilaç tedavisine başlamam gerekiyor.”

BBC Türkçe’ye konuşan Berna ve Burak, ailelerinin son birkaç senedir yaşamış olduğu ekonomik zorluklar sebebiyle artık eskiye bakılırsa daha çok ‘para kazanmaları’ icap ettiğini söylüyor.

Tek maaşlı işçi bir ailenin evladı olarak İstanbul’da yazarlık eğitimi alan Burak, hem ailesinin hem de kendisinin kredi borçlusu bulunduğunu, bu sebeple günde 11 saatten fazla emek vererek para kazandığını konu alıyor.

Kirasının bu ay 2 bin TL’den 4 bin TL’ye çıktığını söyleyen genç, kredi kartı borcu sebebiyle maaşına konan yüzde 25’lik bloke yüzünden ek iş olarak bisikletli kuryelik yapacağını söylüyor:

“Şu an bir tek günü kurtarıyorum. Geleceğe dair hayal kuramıyorum. Tüm yaptığım şey kiramı, faturalarımı ödeyebilmek, temel ihtiyaçlarımı karşılayabilmek. Okul bitince de garantim yok.

“Bir ihtimal okul bittikten sonrasında mesleğimi yapmak, bir ihtimal bir kitap yazmak, dergiye editörlük yapmak için gene dönerek kafede 12 saat garsonluk yapmak zorunda kalacağım.”

Mersin’de ikinci derslik Arkeoloji talebesi Berna ise “borç batağında olan” emekli ailesinin kendisine para gönderemediğini söylüyor:

“Bundan 1 yıl öncesine kadar evimizde hafta iki kere pazar alışverişi yapılabiliyordu, fakat zamlarla beraber haftada 1’e düştü. Eskiden iki haftada bir markete gidebiliyorken, bu artık ayda bire düştü, alınan şeylerin çeşidi azaldı.

“Artık dolabı açtığım vakit peynir göremiyorum. Keza yumurta da ayda bir kez alınabiliyor. Ailemin bu durumunu görüp, onlara fazladan yük olmak istemediğim için çalışıyorum.”

Çalmış olduğu gündelik işlerle beraber aylık gelirinin en fazla 700 TL bulunduğunu söyleyen genç hanım, bunu yarısını yurda verdiğini ve kalanıyla da 1 ay idame zorunda bulunduğunu söylüyor.

Resmi verilere bakılırsa Türkiye’de 2021 senesinde 1 milyon 362 bin talebe KYK kredisi ve bursu kullandı.

Sadece öğrenciler, yaşam pahalılığı sebebiyle artık bir tek bu burslarla geçinebilmenin imkânsız bulunduğunu düşünüyor.

Yüksek lisans talebesi Eda, vefat eden babasından kalan ölüm aylığı ve KYK yüksek lisans bursuyla geçinirken, ev kirasının bir anda 1.150 liradan 3.250 liraya çıkmasıyla aile evine geri geri dönmek mecburiyetinde kaldığını konu alıyor.

“İş bulamayıp eve döndüğüm için fazlaca büyük bir bunalıma girdim, uzun süre evden çıkamadım. İnternet üstünden ruhsal destek almak istedim fakat maddi gücüm yetmedi, aylık 700 lirayı buluyordu” diyor Eda.

Hatay’da 5. derslik veterinerlik talebesi olan Hazal ise 5 yıl içinde ekonomik durumunun yıldan yıla kötüleştiğini ve her geçen yıl bir evvelkinden daha fena şartlara haiz evlerde barınmak zorunda kaldığını konu alıyor.

Üniversitenin ilk senesinde bir tek KYK bursu ile 2+1 evde yalnız başına kalabildiğini, sadece şu an okuldan fazlaca daha uzak bir evde, bir arkadaşıyla paylaşımlı olarak ve yarı zamanlı işlerde emek vererek kirasını ödeyebildiğini söylüyor:

“Üniversiteye başladığımda aldığım 3 aylık bursumla, 4 aylık kiramı ödeyip üzerine bir de kışlık ayakkabı almıştım. Şu anda acaba önceki senelerden kalma ayakkabıları çift çorapla mı giysem diye düşünüyorum. Şimdi KYK bursum değil kiramı, mutfak masraflarımı bile karşılamıyor.”

Kirasına bu ay yüzde yüz zam yapıldığını, yakıt tutarının de aylık 1.500 TL bulunduğunu söyleyen Hazal, “Bir an ilkin mezun olup, bu çilenin bitmesini isterim” diyor:

“Ay sonunu bırakın, artık haftayı iyi mi geçireceğimi düşünmekle meşgulüm. Bir kafeye gidip oturmak lüks haline geldi. Artık, ‘evde bir makarna yaparız’ bile demiyoruz zira hepimiz makarnasını sonraya saklıyor.”

Geçen yıl İzmir’de öğrencilerin Barınamıyoruz hareketi kapsamında çeşitli eylemlere katılan ve Boğaziçi eylemleri esnasında gözaltına alındıktan sonrasında KYK bursu kesilen Semih, kendisini bir anda KYK yurdundan atılmış ve bursu kesilmiş bulduğunu söylüyor.

Derslerindeki gerileme sebebiyle tam zamanlı işinden ayrılmak zorunda kalan Semih, o süreçte 1+1 evde 4 talebe yaşamaya başladıklarını şöyleki konu alıyor:

“Kışın naturel gaz faturasını ödeyebilmek için aynı anda iki işte çalışmaya başladım. Bu sebeple devamsızlığım fena durumdaydı.

“Hocalarıma anlattığımda, işi bırakmamı söylüyorlardı. E peki ben ne yiyeceğim, nerede kalacağım?

“İki işle kalmadı. Son olarak yarı zamanlı olarak üç işte çalışmaya başladım. Senenin sonunu zor getirdim. Kur yükseldikçe mutfaktan da olmaya başladık.

“3 hafta süresince devamlı makarna tüketilen bir ev haline geldik. Artık ‘yiyecek var mı’ değil, ‘makarna var mı’ sorusu sorulmaya başlandı evde.”

Semih, yaz tatilinde daha fazlaca para kazanabilmek umuduyla İstanbul’a geldiğini ve 2+1 evde 5 talebe kalmaya başladıklarını söylüyor:

“Artık talebe evleri alabildiğine doluyor. Evde yorgan serip uyuyabilecek yer kabul eden hepimiz, bir şekilde kiraya ortak olarak o eve taşınmak zorunda kalıyor. Ben de aylarca, birkaç kişiyle birlikte salonda uyudum.”

“Geleceğe dair düşünecek vaktim olmuyor. Zamanım daha fazlaca, bir sonraki gün ne yiyeceğimi düşünmekle geçiyor. Tek derdim okulun bir an ilkin bitmesi. Esasen tertipli çalışan bir işçiyim, talebe olduğumu düşünmüyorum.”