Kuraklık İspanya’nın ‘Avrupa’nın bahçesi’ unvanını elinden alabilir mi?

Mark Lowen
Endülüs, BBC News

Francisco Elvira, sıcaktan kavrulmuş zeytinlikte ilerlerken neredeyse çıplak ağaçlardaki minik meyveleri incelemek için duruyor.

“Şunlara bak” diyor çaresizce: “Bu mevsimde hasada hazır zeytinlerle dolu olmaları gerekiyor fakat boşlar. Ve bu, gelecek yıl süpermarketlerde satılacak olan zeytin yağını üreteceğimiz mahsül.”

Cenup İspanya’ya kadar uzanan zeytin ağaçlarıyla dolu verimli ovalar, bu ülkenin küresel zeytin yağı arzının ortalama yarısını tedarik ederek dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisi olmasını sağlamış oldu.

Sadece İspanya tarihinde kaydedilen en şiddetli kuraklık sebebiyle “yeşil altın” giderek daha nadir rastlanır hale geliyor. Bu senenin rekoltesi şimdiden ortalama üçte bir oranında düştü – ve hâlâ yağmur emaresi yok.

İspanya’nın tüm yağ üretiminin yarısını meydana getiren Jaén eyaletindeki Interóleo fabrikasında, zeytin yağları “İspanya’da üretilmiştir” etiketleri yapıştırılmak suretiyle konveyör bandından geçerek cam ve plastik şişelere püskürtülüyor.

Sadece İngiltere dahil oldukca sayıda ülkeye ihracat meydana getiren tesis, üretimin düştüğüne; fiyatların yükseldiğine ve durumun küresel besin krizini şiddetlendirdiğine şahit oluyor.

İspanya için yaşamsal önemdeki sektörün tehlikede olduğuna inanan birleşke başkanı Juan Gadeo, “Zeytin yağı alıcıları geçen yıla nazaran aslına bakarsan üçte bir oranında daha çok ödüyorlar – kuraklık tutarları daha da artıracak” diyor ve ekliyor: “Rekoltedeki düşüşle beraber bazı işçileri işten çıkarmak zorunda kalabiliriz. Aramızda depresyon ve belirsizlik hissi hakim. Bir yılı daha bu şekilde geçirmemiz tam bir felaketle sonuçlanabilir.”

Son araştırmalar İber yarımadasının bazı bölümlerinin son 1.200 senenin en şiddetli kuraklığını yaşadığını gösteriyor ve ziraat sektöründe de benzer bir tablo var.

İspanyol çiftçiler, Ukrayna savaşının etkisiyle ayçiçek yağı arzında yaşanmış olan düşüşü dengelemek için senenin başından beri daha çok ayçiçeği ekiyorlar.

Sadece güneşe tapan bir çiçeğin de yağmurun kutsamasına ihtiyacı var. Kuraklık yüzünden ne ayçekirdeği ne de yağı yetişiyor, yalnız bir yığın buruşmuş ekin var.

Isabel Villegas, sıcaktan kavrulmuş tarlalarından ölü ayçiçekleri koparırken tekrardan ekim yapmış olup yapmayacağını şu sözlerle konu alıyor:

“Yıl sonuna kadar yağmur yağmazsa, daha çok ekim yapmanın bir anlamı yok. Bu, hasat yapılmadan toprağa para gömmek benzer biçimde olur. Şimdilik yağmur yağması da beklenmiyor.”

Küresel Kuraklık Gözlemevi’nin yakın tarihindeki bir raporu, Avrupa’nın son 500 senenin en şiddetli kuraklığını yaşamış olduğu sonucunu paylaştı.

Kıtadaki birçok ülke orman yangınları ve sıcak hava dalgalarıyla savaşım ederken İspanya bilhassa bu iklim vakalarından fena etkilendi.

Avrupa Orman Yangını Data Sistemine nazaran, İspanya’da bu yıl 270 bin hektardan fazla alan yandı.

Aşırı ısı ve yağış eksikliği, İspanya’nın naturel su rezervlerinin seviyelerinde çarpıcı bir düşüşe yol açtı. Güneydeki Malaga civarlarındaki Vinuela rezervuarı, kapasitesinin yüzde 10’unun birazcık üstünde.

Ülkenin öteki bölgelerinde nehirlerdeki su buharlaştıkça, uzun süreden beri suların altında gömülü olan ortaçağ kıyı köyleri ortaya çıktı.

İspanyol hükümeti su kıtlığı çözümüne katkıda bulunması amacıyla okyanus suyunu arıtan tesislerinin kapasitesini ve sayılarını artırıyor.

Almeria sahil nahiyesinin tarafındaki Campo de Dalias’ta, deniz suyunun pompalandığı mağaraya benzer tesise götürüldük.

Çekilen suyun yarısının tuzu arıtırılırken öteki yarısı ilave tuzu emmek için kullanılıyor ve çevreye zarar vermeden okyanusa geri bırakılıyor.

Tesis her gün 90 bin metreküp temiz su üretiyor, sadece dört yıl içinde bu miktarın ortalama 130 bin metreküpe çıkarılması istendi.

Tesisin etrafındaki alanlar, meyve ve sebzelerin üretildiği seralarla çevrili.

Arıtma tesisinde üretilen suyun yarısı buradaki mahsulleri sulamak için kullanılıyor. İspanya, Avrupa Birliği’ndeki öteki tüm ülkelerden daha çok meyve ve sebze üretiyor.

Bazı bilim adamları bu üretimin probleminin bir parçası bulunduğunu korumak için çaba sarfediyor: “Akut su kıtlığı çağlarında, bu ülke artık ‘Avrupa’nın bahçesi’ olmayı kaldıramıyor.”

Yeni Su Kültürü Vakfı’ndan Julia Martinez, “İspanya’da tarımsal sulama meydana getirilen toplam alan miktarı son on yılda hem yasal hem de yasadışı olarak arttı” diyor. Martinez, ülkenin mevcut su yönetimi modelinin sürdürülemez olduğuna inanıyor:

“Arazinin sulanması tüm su kaynaklarının yüzde 85’ini tüketiyor. Geriye kalan yüzde 15’lik kısım ile, bazıları daha yüksek önceliklere haiz olan su ihtiyaçlarının tamamını karşılamak mümkün değil.

Dengeyi değiştirmedikçe nehirlerimizin durumunu iyileştiremeyiz yada iklim değişikliğine uyum sağlayamayız.”

Çatlamış topraklar, kurumuş nehirler, kurumuş mahsuller: İspanya’nın varlıklı toprakları, insan çalışmalarından meydana gelen iklim acil durumu sebebiyle yoksullaşıyor. Bunun gezegenimize ve cebimize maliyeti giderek artıyor.

Ve Endülüs’ün güzel fakat sıcaktan kavrulmuş ovalarında hala yağmur beklenmiyor.