Konjenital hipotiroidi tedavi edilmezse zeka geriliğine yol açıyor

Her bebek doğumdan sonraki ilk 72 saat içinde bir dizi testten geçer. Bu topuk kanı testleri çocuklar için hayati önem taşır. Çünkü bu test ile çocuğun ilerideki hayatını ciddi anlamda etkileyebilecek birçok hastalık tespit edilmekte ve çözüm yolları aranmaktadır.

Doğuştan hipotiroidizm, Sağlık Bakanlığı Yenidoğan Tarama Programı kapsamında incelenen patolojilerden biridir. Tedavi edilmediği takdirde zeka geriliğine neden olabilen konjenital hipotiroidizm, gözden kaçırılmaması gereken bir sorundur.

Doğuştan hipotiroidinin belirtileri, tedavi süreci ve yol açabileceği sağlık sorunları Sağlık Bilimleri Üniversitesi Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi ve Endokrinoloji ve Diyabetoloji Kliniği Başkanı Prof. Behzat Özkan, TRT Haber’e söyledi.

Yenidoğanlarda en sık görülen endokrinolojik sorun

Doğuştan hipotiroidinin yenidoğan döneminde en sık görülen endokrinolojik hormonal bozukluk sorunu olduğunu belirten Prof. Özkan, “Kalıcı ve geçici vakaları bir araya topladığımızda yaklaşık 800-200 bin canlı doğumda bir görülüyor. Sadece kalıcı vakaları değerlendirecek olursak 3000 canlı doğumda bir olduğu ortaya çıkıyor. Dolayısıyla toplumda yaygın bir sorun” diyor.

Doğuştan tiroid hormonu eksikliği ihmal edilmemesi gereken ciddi bir sorundur. Çünkü tiroid hormonu eksikliği özellikle yeni doğan bebeklerde geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açabiliyor. prof. Dr. Özkan, tiroid hormonunun önemini şu şekilde açıklıyor:

“Tiroid hormonları sinir gelişiminin şekillenmesinde çok önemli bir rol oynuyor. Beynin büyüme hızı erken çocukluk döneminde özellikle ilk iki yılda çok arttığı için bu hormonlar sinir gelişimi için çok önemlidir. Bu hormonların eksikliği olan bir yenidoğanın bu süreçte mental ve entellektüel fonksiyonlar, motor ve somatik fonksiyonlar açısından geri kalması mantıklıdır.

Hem kalıcı hem de geçici olabilir

Tiroid bezi boynun ön kısmında bulunur. Boyutları neredeyse bir insanın baş parmağının ucu kadardır. Vücudun diğer organlarıyla birlikte gelişimini tamamlar. Doğuştan hipotiroidizm, tiroid bezinin olmaması, az gelişmesi veya tiroid bezinin sentezindeki problemler nedeniyle oluşur. Tüm bunlara ek olarak bir de geçici hipotiroidi olduğunu belirten Prof. Özkan şöyle devam ediyor:

“Yenidoğan döneminde bebeğin göbek deliği çevresindeki enfeksiyonu gidermek için bazen iyotlu solüsyonlar kullanıyorlar. Bu iyotun eksikliği hipotiroidizme neden olabilir ve fazlalığı tiroid hormonunun biyosentezini engelleyebilir. Yani bu hipotiroidizme yol açabilir. Bu, bebekte tiroid hormonu eksikliği olacağından gelişen sinirlerine zarar verebilir. Öte yandan annenin aldığı bazı ilaçlar da geçici hipotiroidizme neden olabilir. Bu önceden tespit edilebilir. Tedaviye başlanır ancak daha sonra TSH seviyesindeki baskılanma gözlenerek kontrollü bir şekilde ilaç kesilebilir.”

[Grafik: TRT Haber]

Yenidoğanlarda genellikle asemptomatiktir.

Konjenital hipotiroidizm, yenidoğan olarak adlandırılan bir bebeğin doğduğu ilk ayda genellikle spesifik bir semptom göstermez. Bu dönemde vakaların sadece yüzde 5-10’u tespit edilemiyor. 2006 yılında ülke çapında bu tarama programının başlatıldığını belirten Prof. Bu kan bakanlık aracılığıyla ilgili laboratuvarlara gönderilir. Sonuçlar bir hafta içinde gelir. Burada TSH sonucu kontrol edilir. TSH düzeyi 20’nin üzerinde ise doğrudan endokrinoloji kliniklerine yönlendirilirler. Ancak sonuç 5 ile 20 arasında ise topuktan tekrar kan alınır veya endokrin laboratuvarında tekrar tahlil yapılır. TSH’niz 5’in altındaysa normal kabul edilir” diyor.

TSH düzeyine bakılarak tedaviye devam edilir.

Peki TSH sonucu yüksek olan çocuğa nasıl bir tedavi uygulanır? Öncelikle sorunla ilgili olarak endokrinoloji kliniği ile iletişime geçmeniz gerekmektedir. Burada sonucu yüksek olan çocuk ileri tetkikler yapılarak değerlendirilir. prof. Dr. Özkan, bu süreçte izledikleri yolu şöyle anlatıyor:

“Ücretsiz T4, ücretsiz T3 ve TSH’ye birlikte bakalım. Üçünü bir arada ele alalım. Tedaviye başladıktan sonra 1 hafta, 15 gün, 1,5 ayda bir ve 3 ayda bir tiroid hormon takibi yapılarak çocuğun tedaviye uyumunu dikkatle takip ediyoruz. Bu arada tiroid bezi yerinde mi yoksa eksik mi? Yoksa var ama hormon sentezlemiyor mu? Bunu tespit etmek için bazı görüntüleme yöntemleri de deniyoruz.

[Fotoğraf: Getty Images]

Doktorunuzun tavsiyesine uymalısınız

Bu noktada ailelere düşen görev, ilacı doktorların uygun gördüğü zaman aralığında ve dozda uygulamaktır.Bu noktada Prof.Dr.Özkan önemli bir uyarıda bulunuyor:

“Bazı aileler ömür boyu kullanılacak mı? Bu ilacı üç gün kullanacağımı, dört beş gün sonra bırakacağımı düşünebilirler. Doktorunuz kesin olarak söyleyene kadar ilaca devam etmelisiniz. Doktor izni olmadan tedaviyi keserlerse çocuklarında mental retardasyon ve somatik motor gelişim geriliği yaşayabilirler. Özellikle üç yaşına kadar bu ilacı doktor kontrolünde kullanmalıdırlar. Tedaviye uyum burada çok önemlidir.

Düzenli tedavi çok önemli

Konjenital hipotiroidinin yenidoğanlarda klinik bulgusu yoktur. Ancak taramada ihmal edilirse uzamış sarılık, kabızlık, göbek fıtığı, sürekli uyku hali, kilo alamama, ödem; İlerleyen evrelerde kaba sesli ağlama, parmaklarda şişlik, dilde büyüme gibi belirtilerle ilerler.

Yeterli ve yeterli tedavi alan çocukların gelişimi tıpkı akranları gibi devam eder. Çocuk üç yaşına geldikten sonra durum gözlemlenerek kontrollü bir şekilde tiroid hormonu azaltılır ve durdurulur. TSH seviyesinde tekrar yükselme olursa artık ömür boyu tedavi planlanır.