Issey Miyake: Özgürleştirmeye adanan bir yaşam

Ilgın Yorulmaz | Tokyo

Karaciğer kanseri tedavisi görmüş olduğu Tokyo’daki bir hastanede 84 yaşlarında hayata veda eden vizyoner Japon tasarımcı Issey Miyake 1970’lerden başlayarak etkili olduğu moda dünyasında teknoloji ve sanatı harmanlayan, bedeni özgür kılan avangart tasarımlarıyla biliniyordu.

Miyake, 1988’de o güne dek duyulmamış ısı teknolojisi kullanarak yarattığı akordeon benzeri mikro pileli tasarımlarıyla devrim yaratmasının haricinde Apple’ın efsanevi CEO’su Steve Jobs’ın simgesi haline gelen siyah balıkçı yaka kazakları sevdiren adam olarak da biliniyor.

Doğduğu Hiroşima’ya 6 Ağustos 1945 senesinde atom bombası atıldığında Kazunaru Miyake yedi yaşındadır ve 140 bin kişinin öldüğü bu büyük felaketten bir ayağı kötürüm olarak kurtulur.

Miyake, ustalaşmış hayatında esas adı Kazunaru’nun kanji harfinin öteki bir okunuşu olan ve “bir yaşam” anlamına gelen İssey adını kullanır.

Radyasyona maruz kalan anası ise atom bombasından üç yıl sonrasında vefat eder.

Miyake Design Studio’nun sahibi modacı bir röportajında, hayata binbir zorlukla süregelen bir genç olarak tasarım okumayı seçmesinin nedenini yaşamış olduğu onca acı ve görmüş olduğu o denli çirkinlik içinde “güzellik ve mutluluk yaratmak” olarak açıklamıştı.

Paris’e neredeyse aynı zamanlarda giden çağdaşı Japon modacılar Rei Kawakubo ve Yohji Yamamoto’dan değişik olarak Miyake yaşam amacını gerçekleştirmek için bir tek podyumlar değil basit halkı ve iş dünyasını da hedefler ve Japon elektronik devi Sony’nin fabrikasında çalışanlar için işçi tulumu tasarlar.

1968 senesinde taşındığı Paris’te Guy Laroche ve Givenchy’nin yanında çalışmaya adım atar başlamaz patlayan talebe protestolarından oldukça etkilenen Miyake, bir tek elitler için haute couture değil, hepimiz için eşitlikçi tasarımlar yaratmanın hayalini kurmaktadır.

Plastik ve metal tel benzer biçimde yenilikçi malzemeler ve klasik kesim/dikim tarzlarıyla oynamayı seven Miyake’nin kendi sözleriyle “giyenin bedenini özgür bırakan ve yaratıcı kısıtlamaları kaldıran” ironik pileli tasarımları ise ilk olarak Frankfurt’ta bir bale gösterisinde seyirci karşısına çıkar.

Miyake’nin giysileri içinde havaya zıplayan balerinlerin ve baletlerin zarifliği büyük beğeni kazanır.

Düğme, kanca ve ip kullanmayan, kırıştırılması olanaksız, rahatlığı öne çıkaran yekpare pileli tasarımları seneler sonrasında New York’taki Çağıl Sanat Müzesi’nin devamlı koleksiyonuna girecek ve modacı Japon devleti tarafınca da Kültür Madalyası’nın yanı sıra Fransa tarafınca da Legion d’Honeur ile onurlandırılacaktır.

Madalyayı vermek için 2016’da Tokyo’ya gelen eski Fransız Kültür Bakanı Jack Lang, Miyake’yi “derin insancıllığı olan, her şeye açık” bir insan olarak nitelendirmişti.

Miyake, 2017’de çıkardığı “Issey Nereden Geldi?” adlı kitabında talih eseri kendini hep Paris’teki Mayıs 1968 talebe protestoları, 1989’da Beijing’deki Tiananmen Meydanı gösterileri ve 2000’de New York’taki 11 Eylül terör saldırıları benzer biçimde büyük toplumsal değişimlerin tam ortasında bulduğunu ve bunun da tasarım anlayışını şekillendirdiğini konu alıyor.

2000 senesinde geliştirdiği “A-POC” (“A Piece of Cloth”/ Bir Parça Giyim) adlı tasarım serisi, bilgisayar programı yardımıyla yaratılan dikişsiz giysilerden oluşuyor.

Miyake bu tasarım felsefesini, “Eski çağlarda Yunanistan’dan Afrika’ya tüm insanoğlu tek bir parça kumaştan elbise yaratıyorlardı” şeklinde açıklıyordu.

Kendini modacı olarak tanımlamaktan kaçınan Miyake’nin ölümünün peşinden bir izahat icra eden tasarım ofisi, Miyake’nin yaşamı süresince en oldukça bir tasarımın oluşturulması aşamasından zevk aldığını söylüyor.

Ekip çalışmasına inanan Miyake bir söyleşisinde “Başkalarını da yaratıcı işin oluşturulmasına dahil ederseniz vakaları değişik bir açıdan gözlemleme şansınız olur” demişti.

2014 senesinde New York Times’a konuşan Issey Miyake şöyleki demişti:

“En oldukça insanoğlu ve insan formuna ilgi duyuyorum. Giysiler de tüm insanlara en yakın şeyler.”

Bir öteki ikonik Miyake tasarımı olan Bao Bao çantası ise ağ tarzındaki bir kumaşa dikilen ufak üçgenlerden oluşuyor ve dünyanın en fazla yansılamak edilen çanta tasarımlarından biri olarak biliniyor.