Çin ekonomisinin zorda olmasının 5 nedeni

Suranjana Tewari, BBC Asya piyasaları muhabiri

Çin’de uygulanan ‘sıfır Covid’ politikası ve küresel talepteki düşüş ülkenin ekonomisini negatif etkilemeye devam ediyor.

Önümüzdeki günlerde Temmuz-Eylül çeyreği için resmi gelişme verileri açıklanacak.

Dünyanın ikinci büyük ekonomisinde düşüş kaydedilirse küresel durgunluk olasılığı yükselir.

Pekin’in senelik yüzde 5,5 gelişme hedefine ulaşmasının mümkün olmadığı şimdiden belli oldu.

Çin ekonomisinde Nisan-Temmuz çeyreğinde küçülme kaydedilmedi sadece bazı ekonomistler bu yıl gelişme beklemediklerini belirtiyor.

Çin’de şimdilik ABD ve İngiltere’de olduğu benzer biçimde yüksek enflasyon problemi yaşanmıyor sadece ülke çeşitli öteki sorunlarla karşı karşıya.

‘Dünyanın fabrikası’ olarak tanımlanan Çin’in alan kişi sayısı hem ülke içinde hem de internasyonal piyasada azalıyor. ABD benzer biçimde ülkelerle yaşamış olduğu tecim anlaşmazlıkları da ekonomik büyümeyi engelliyor.

Çin Yuanı ABD Doları karşısında üstün dereceli seviyede geriledi ve yatırımcılar ülkeden çekilmeye başladı.

Bu sırada Komünist Parti’nin ulusal kongresi 16 Ekim’de başlıyor. Bu, üçüncü kez başkanlık görevine seçilmesi beklenen Devlet Başkanı Şi Jinping için oldukca mühim bir dönem.

Peki Çin’in ekonomisi iyi mi bu duruma geldi?

Shenzhen ve Tianjin benzer biçimde endüstriyel merkezlerde Covid-19 vakalarındaki artışın peşinden uygulanan tam kapanma politikası ekonomiyi derinden etkilemeye devam ediyor.

Bu bölgelerde yaşayan insanların yeme-içme, giyim ve gezim harcamalarındaki düşüş birçok sektör üstünde baskıya niçin oluyor.

Ulusal İstatistik Bürosu verilerine bakılırsa son dönemde imalatta hareketlenme yaşanıyor ve üretimde Eylül ayından bu yana yükseliş kaydediliyor.

Bazı uzmanlar hükümetin altyapıya yapmış olduğu harcamaların bu değişime yol açtığını düşünüyor.

Öte taraftan bazı bağımsız uzmanlar, üretimde Temmuz ve Ağustos aylarında düşüş yaşandığını ve Eylül’de de bu düşüşün sürdüğünü öne sürüyor.

Aynı zamanda enflasyon ve Ukrayna savaşı yüzünden ABD benzer biçimde ülkelerden talepte düşüş yaşanıyor.

Uzmanlar Pekin’in ekonomiyi canlandırmak için daha etken bir halde çalışabileceğini söylese de sıfır Covid politikası sonlandırılana kadar bunun pek bir anlamı olamayacağını mevzusunda uzlaşılıyor.

S&P Global Ratings Asya Bölgesi Baş Ekonomist Louis Kuijs, “İnsanlar para harcayamıyor ve firmalar büyüyemiyorsa ekonomiyi canlandırmak için yatırım yapmanın hiçbir anlamı yok” diyor.

Pekin, son dönemde ekonomiye müdahale etmeye başladı.

Hükümet, Ağustos ayında minik şirketlere, altyapı çalışmalarına ve emlak sektörüne 203 milyar dolarlık destek sağlamış oldu.

Ancak uzmanlar hükümetin hedeflerini karşılamak, ülkeye yatırımı teşvik etmek ve istihdam yaratmak için oldukca daha fazlasını yapabileceğini söylüyor.

Altyapıya yönelik daha çok yatırım, konut sahibi olmak isteyenler için borçlanma şartlarının kolaylaştırılması ve haneler için vergi indirimleri ortaya atılan fikirlerden bazıları.

Kuijs, “Hükümet şimdiye kadar oldukca mütevazi bir halde müdahale etti” diyor.

Emlak piyasasında yaşanmış olan yavaşlama da ülkenin ekonomisini negatif etkiliyor.

Emlak ve konut endüstrisi Çin’in Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’nın (GSYİH) üçte birini oluşturuyor.

Kuijs, “Konut piyasasına itimat azaldığında insanların ülkenin genel ekonomik durumu hakkında tutumu da negatif etkileniyor” diyor.

Ülkede konut alıcılarının hemen hemen tamamlanmamış evleri için ödeme yapmayı reddettiği bildiriliyor.

Birçok şahıs evlerinin hiçbir vakit tamamlanmayacağını düşünüyor.

Konut talebinin azalması bununla birlikte inşaatta kullanılan malzemelerin ithalatını da etkiledi.

Ev tutarları bu yıl yüzde 20’nin üstünde kıymet yitirdi.

Analistler, hükümetin emlak sektörü üstündeki baskıyı hafifletmesi ve piyasaya olan itimatı tekrardan sağlaması için oldukca daha çok emek harcanması icap ettiğini söylüyor.

Aşırı hava vakaları Çin’deki endüstrileri uzun vadeli etkilemeye başladı.

Ağustos ayında Şincan eyaleti ve Chongqing kentinde yaşanmış olan sıcak hava dalgası ve kuraklık bu bölgelerdeki elektrik altyapısını zor durumda bıraktı.

Enerjisinin büyük bir kısmını hidroelektrik santrallerinden elde eden bu bölgelerde klima kullanımı artınca elektrik şebekesinde problemler yaşanmaya başlandı.

iPhone’ların ana üreticilerinden olan Foxconn ve Tesla benzer biçimde devler, enerji sıkıntısı sebebiyle iş saatlerinde kesinti yapmak ya da tamamen kontak kapatmak mecburiyetinde bırakıldı.

Çin İstatistik Kurumu, yalnızca demir çelik sanayinde ilk yedi ayda yüzde 80 yitik bulunduğunu deklare etti.

Pekin, on milyarlarca dolarlık kaynak ile enerji şirketlerinin ve bu bölgelerdeki ziraat sektörünün yardımına koştu.

Internasyonal yatırım almış teknoloji devi bazı firmalarının düzenleyici kurul tarafınca hedef alınması da, ekonominin durumuna destek olmuyor.

Tencent ve Alibaba son çeyrekte ilk kez gelirlerin düştüğünü duyurdu. Tencent’in karı yüzde 50 azalırken, Alibaba’nın net geliri de yarı yarıya azaldı.

On binlerce genç, işi olmayan durumda. 16 ila 24 yaş arasındaki her beş gençten birinin işi olmayan olduğu kaydediliyor. Bu da uzun solukta Çin’in verimlilik ve büyümesini etkileyebilir.

Yatırımcılar da Pekin’in politikasında bir değişiklik hissediyor. Çin’in oldukca başarı göstermiş bazı hususi şirketleri üstündeki devlet baskısı, ülkenin lideri Şi’nin giderek güçlenmesiyle paralel şekilde artıyor.

Sahipliği devlette olan şirketlerin desteklendiği görüntüsü karşısında yabancı yatırımcılar masadaki paralarını alıyor.

Japonya’nın Softbank’ı, Alibaba’da bulunan devasa yatırımını geri çekti. ABD’li işadamı Warren Buffet’a ilişik Berkshire Hathaway de elektrikli vasıta şirketi BYD’deki hisselerini satıyor.

Tencent yalnızca bu senenin ikinci yarısında 7 milyar dolarlık yatırım yitirdi.

Amerikan borsasında işlem gören Çin şirketleri de ABD’nin baskısı altında.

Standart and Poor’s ülke ile ilgili son değerlendirmesinde şu ifadeleri kullanıyor: “Bazı yatırım kararları erteleniyor ve bazı yabancı firmalar üretimlerini başka ülkelere kaydırma yolu arıyor.”

Şu anda internasyonal iş dünyası, Pekin’in iş hayata geçirmeye eskisi kadar açık olmadığı gerçeği ile yüzleşiyor. Sadece Şi de ülkenin son 20 yıldaki ekonomik başarısını tehlikeye atıyor.